Узбекский язык Урок восьмой Прошедшее время глагола
Форма прошедшего времени образуется аффиксами:
-m, -ng, -k, -ngiz, -lar (-ди, -м, -нг, -к, -нгиз, -лар).
Misollar |
Мисоллар (Примеры) |
Ol+di+m |
Ол+ди+м (Я взял(а)) |
Ol+di+ng |
Ол+ди+нг (Ты взял(а)) |
Ol+di |
Ол+ди (Он (она) взял(а)) |
Ol+di+k |
Ол+ди+к (Мы взяли) |
Ol+di+ngiz |
Ол+ди+нгиз (Вы взяли) |
Ol+di+lar |
Ол+ди+лар (Они взяли) |
Как видно из приведенных примеров, глаголы в узбекском языке в прошедшем времени
изменяются по лицам и числам, а в русском – по родам и числам.
В конце слова буква
i
(и)
в узбекском языке произносится своеобразно, т. е. редуцируется и произносится
как звук между ы – э:
oldi |
олди (он взял) |
keldi |
келди (он пришел) |
otasi |
отаси (его
отец) |
akasi |
акаси (его старший брат) |
o‘qidi |
ўқиди (он
читал) |
Напомним личные местоимения:
Men |
Мен |
Я |
Sen |
Сен |
Ты |
U |
У |
Он (она) |
Biz |
Биз |
Мы |
Siz |
Сиз |
Вы |
Ular |
Улар |
Они |
Упражнение № 1.
Переведите на русский язык.
1. Biz bugun besh soat ishladik (Биз бугун беш соат ишладик).
2. Ular uch soat ishladilar (Улар уч соат ишладилар).
3. Siz necha soat
o‘qidingiz
(Сиз неча соат ўқидингиз)?
4. Akam o‘qishdan soat ikki yarimda keldi (Акам
ўқишдан соат икки яримда
келди).
5. Opam institutda
to‘rt soat ishladi (Опам институтда тўрт соат ишлади).
6. Bizda ish soat to‘qqizdan boshlandi (Бизда иш соат тўққиздан бошланди).
7. O‘qish soat
sakkizda boshlandi (Ўқиш соат саккизда бошланди).
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Biz bugun besh soat ishladik |
Биз бугун беш соат ишладик |
Сегодня мы работали пять часов |
2 |
Ular uch soat ishladilar |
Улар уч соат ишладилар |
Они работали три часа |
3 |
Siz necha soat
o‘qidingiz? |
Сиз неча соат ўқидингиз?
|
Сколько часов вы читали?
|
4 |
Akam o‘qishdan soat ikki yarimda keldi |
Акам ўқишдан соат икки яримда келди |
Мой старший брат пришел с работы в
половине третьего |
5 |
Opam institutda
to‘rt soat ishladi |
Опам институтда тўрт соат ишлади |
Моя старшая сестра работала в институте
четыре часа |
6 |
Bizda ish soat to‘qqizdan boshlandi |
Бизда иш соат тўққиздан бошланди |
У нас работа началась с девяти часов |
7 |
O‘qish soat
sakkizda boshlandi |
Ўқиш соат саккизда бошланди |
Учеба началась в восемь часов |
Упражнение № 2.
Переведите на узбекский язык.
1. Который час?
2. Сейчас пятнадцать минут шестого.
3. Четверть седьмого.
4.
Сейчас время без четверти девять.
5. Время – половина восьмого.
6. Без шести
минут семь.
7. Сейчас половина восьмого.
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Который час? |
Soat necha? |
Соат неча? |
2 |
Сейчас пятнадцать минут шестого |
Hozir soat beshdan o'n besh
minut o'tdi |
Ҳозир соат бешдан ўн беш
минут ўтди |
3 |
Четверть седьмого |
Soat oltidan chorak o'tdi |
Соат олтидан чорак ўтди |
4 |
Сейчас время без четверти девять |
Hozir soat chorak kam to'qqiz |
Ҳозир соат чорак кам тўққиз |
5 |
Время – половина восьмого |
Soat - yetti
yarim |
Соат - етти ярим |
6 |
Без шести минут семь |
Olti minuti kam yetti |
Олти минути кам етти |
7 |
Сейчас половина восьмого |
Hozir soat yetti yarim |
Ҳозир соат етти ярим |
Упражнение № 3.
Переведите на узбекский язык.
1. Мы работали семь часов.
2. Они работали три часа.
3. Все работали четыре
часа.
4. Он работал пять часов.
5. Работа началась в шесть часов.
6. Отец
вернулся с работы в девять часов.
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Мы работали семь часов |
Biz etti soat ishladik |
Биз етти соат ишладик |
2 |
Они работали три часа |
Ular uch soat ishladilar |
Улар уч соат ишладилар |
3 |
Все работали четыре часа |
Hammasi to'rt soat ishladilar |
Ҳаммаси тўрт соат ишладилар |
4 |
Он работал пять часов |
U besh soat ishladi |
У беш соат ишлади |
5 |
Работа началась в шесть часов |
Ish soat oltida boshlandi |
Иш соат олтида бошланди |
6 |
Отец вернулся с работы в девять часов |
Ota ishdan soat to'qqizda keldi |
Ота ишдан соат тўққизда келди |
Упражнение № 4.
Прочитайте, запомните формы употребления действующего лица.
1 |
Men televizor sotib oldim |
Мен телевизор сотиб олдим (Я купил(а) телевизор) |
2 |
Sen kitob sotib olding |
Сен китоб сотиб олдинг (Ты купил(а) книгу) |
3 |
U radio sotib oldi |
У радио сотиб олди (Он (она) купил(а) радио) |
4 |
Biz kino ko‘rdik |
Биз кино кўрдик (Мы смотрели кино) |
5 |
Siz kino ko‘rdingiz |
Сиз кино кўрдингиз (Вы смотрели кино) |
6 |
Ular kino ko‘rdilar |
Улар кино кўрдилар (Они смотрели кино) |
Отрицательная форма образуется прибавлением частицы
-ma (-ма):
Keldi |
Келди (Он пришел) |
Kel+ma+di |
Кел+ма+ди (Он не пришел) |
U oldi |
У олди (Он взял (брал)) |
U ol+ma+di |
У ол+ма+ди (Он не взял (не брал)) |
Opang choy ichdi |
Опанг чой ичди (Твоя старшая сестра пила (выпила) чай) |
Opang choy ich+ma+di |
Опанг чой ич+ма+ди (Твоя старшая сестра не пила (не выпила) чай) |
Упражнение № 5.
Прочитайте, переведите на русский язык и ответьте на вопросы.
1. Hozir soat necha bo‘ldi?
(Ҳозир соат неча бўлди?)
2. Siz bugun necha soat ishladingiz?
(Сиз бугун неча соат
ишладингиз?)
3. Singlingiz
shanba kuni ishladimi?
(Синглингиз шанба куни ишладими?)
4. Ular kecha televizor ko‘rdilarmi?
(Улар кеча телевизор
кўрдиларми?)
5. Opa-singillar radio eshitdilarmi?
(Опа-сингиллар радио эшитдиларми?)
6. Sen bugun gazeta o‘qidingmi? (Сен бугун газета ўқидингми?)
7. Siz choy ichdingizmi? (Сиз чой ичдингизми?)
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Hozir soat necha bo‘ldi?
- Hozir soat ikki bo'ldi? |
Ҳозир соат неча бўлди? - Ҳозир соат икки бўлди |
Сейчас который час? - Сейчас два часа |
2 |
Siz bugun necha soat ishladingiz? -
Biz bugun olti soat ishladik |
Сиз бугун неча соат ишладингиз? - Биз
бугун олти соат ишладик |
Сколько часов вы сегодня работали? -
Сегодня мы работали шесть часов |
3 |
Singlingiz shanba kuni ishladimi? - Yo'q, singlim shanba kuni ishlamadi |
Синглингиз шанба куни ишладими? - Йўқ,
синглим шанба куни ишламади |
Ваша младшая сестра работала в субботу? -
Нет, моя младшая сестра в субботу не работала |
4 |
Ular kecha televizor ko‘rdilarmi? - Ha, ular kecha televizor
ko‘rdilar |
Улар кеча телевизор кўрдиларми?
- Ҳа, улар кеча телевизор кўрдилар |
Они вчера смотрели телевизор? - Да, вчера
они смотрели телевизор |
5 |
Opa-singillar radio eshitdilarmi? - Yo'q,
opa-singillar radio eshitmadilar |
Опа-сингиллар радио эшитдиларми? - Йўқ, опа-сингиллар
радио эшитмадилар |
Сестры слушали радио? - Нет, сестры радио
не слушали |
6 |
Sen bugun gazeta o‘qidingmi? - Ha, men bugun gazeta
o‘qidim |
Сен бугун газета ўқидингми? -
Ҳа, мен бугун газета ўқидим |
Ты сегодня читал газету? - Да, я сегодня
читал газету |
7 |
Siz choy ichdingizmi? - Ha, biz choy ichdik |
Сиз чой ичдингизми? - Ҳа, биз чой ичдик |
Вы пили чай? - Да, мы пили чай |
Предыдущий урок |
Следующий урок |