Узбекский язык Урок четырнадцатый Притяжательный падеж
Значение принадлежности в узбекском языке грамматически выражается
притяжательным падежом – формой.
Название владельца ставится в форме -ning (-нинг), а название принадлежащего
ему предмета обозначается с помощью притяжательных аффиксов. В устной
разговорной речи -ning (-нинг) обычно произносится как -ning, -ni, -i
(-нинг, -ни, -и):
Bolani ishi (в литературном языке – bolaning ishi) |
Болани иши (в литературном языке - боланинг иши)
(Работа ребенка) |
Вопросы притяжательного падежа:
kimning? |
кимнинг? |
кого, чей, чья? |
nimaning? |
ниманинг? |
чего? |
Misollar |
Мисоллар (Примеры) |
Siz+ning akangiz qayerda ishlaydi? |
Сиз+нинг акангиз қаерда ишлайди? (Где работает ваш брат?) |
Maktabning hovlisi chiroyli |
Мактабнинг ҳовлиси чиройли (Двор школы красивый) |
Sizning familiyangiz nima? |
Сизнинг фамилиянгиз нима? (Как ваша фамилия?) |
Sizning otingiz nima? |
Сизнинг отингиз нима? (Как вас зовут?) |
Shaharning ko‘chalari chiroyli |
Шаҳарнинг кўчалари чиройли (Улицы города красивые) |
Karimning otasi – o‘qituvchi |
Каримнинг отаси – ўқитувчи (Отец Карима – учитель) |
Слова, стоящие в притяжательном падеже, в предложении всегда бывают определением
и стоят впереди определяемого слова.
Притяжательный падеж бывает оформленным - с аффиксом -ning (-нинг), и
неоформленным - без аффикса -ning( -нинг). Оформленный притяжательный падеж
обозначает конкретный, определенный предмет:
Mening singlim ishga ketdi |
Менинг синглим ишга кетди (Моя сестра ушла на работу) |
O‘quvchining
otasi maktabga keldi |
Ўқувчининг отаси мактабга келди (Отец ученика пришел в школу) |
Umarning o‘rtoqlari
kinoga ketdilar |
Умарнинг ўртоқлари кинога кетдилар (Товарищи Умара ушли в
кино) |
Неоформленный притяжательный падеж указывает на неопределенное значение:
Institut hovlisi |
Институт ҳовлиси (Двор института (неясно, какого института) |
Shahar ko‘chalari
uzun va keng |
Шаҳар кўчалари узун ва кенг (Улицы города длинные и широкие) |
Упражнение № 1. Прочитайте, обратив внимание на употребление и перевод
притяжательного падежа.
1 |
Sinf jurnali qayerda? |
Синф журнали қаерда? |
Где классный журнал? |
2 |
Biz Alisher Navoiyning
she’rlarini o‘qidik |
Биз Алишер Навоийнинг шеърларини ўқидик |
Мы читали стихи Алишера Навои |
3 |
O‘qituvchimizning
topshirig‘ini bajardik |
Ўқитувчимизнинг топшириғини бажардик |
Мы выполнили задание учителя |
4 |
Ariqning suvi
toza |
Ариқнинг суви тоза |
Вода арыка (арычная вода) чистая |
5 |
Bizning kutubxonamizda kitob ko‘p |
Бизнинг кутубхонамизда китоб кўп |
В нашей библиотеке много книг |
6 |
Respublikamizning poytaxti –
Toshkent |
Республикамизнинг пойтахти –
Тошкент |
Столица нашей республики – Ташкент |
7 |
Toshkentning binolari
chiroyli |
Тошкентнинг бинолари чиройли |
Здания Ташкента красивые |
8 |
Siz shaharning qaysi tumanida
yashaysiz? |
Сиз шаҳарнинг қайси туманида яшайсиз? |
Вы в каком районе города живете? |
9 |
Kecha sening maqolangni
o‘qidik |
Кеча сенинг мақолангни ўқидик |
Вчера мы читали твою статью |
10 |
Mening fikrim shu |
Менинг фикрим шу |
Вот мое мнение |
Упражнение № 2. Прочитайте и переведите на русский язык.
1. Akang qayerda ishlaydi? (Аканг қаерда ишлайди?)
2. Institutda sening kiming ishlaydi? (Институтда сенинг киминг ишлайди?)
3. Sening ukang
qayerda o‘qiydi? (Сенинг уканг қаерда ўқийди?)
4. Toshkentning ko‘chalari keng va uzun (Тошкентнинг кўчалари кенг ва узун).
5. Bizning shahrimiz
juda chiroyli (Бизнинг шаҳримиз жуда чиройли).
6. Shahrimizda oromgohlar ko‘p (Шаҳримизда оромгоҳлар кўп).
7. Umarning otasi – muhandis (Умарнинг отаси – муҳандис).
8. Institut kutubxonasi qayerda? (Институт кутубхонаси қаерда?)
9. Mening maqolamni siz o‘qidingizmi? (Менинг мақоламни сиз ўқидингизми?)
10. Ularning bog‘i juda katta (Уларнинг боғи жуда катта).
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Akang qayerda ishlaydi? |
Аканг қаерда ишлайди? |
Где работает твой старший брат? |
2 |
Institutda sening kiming ishlaydi? |
Институтда сенинг киминг ишлайди? |
В институте у тебя кто работает? |
3 |
Sening ukang
qayerda o‘qiydi? |
Сенинг уканг қаерда ўқийди? |
Где учится твой младший брат? |
4 |
Toshkentning ko‘chalari keng va uzun |
Тошкентнинг кўчалари кенг ва узун |
Улицы Ташкента широкие и длинные |
5 |
Bizning shahrimiz
juda chiroyli |
Бизнинг шаҳримиз жуда чиройли |
Наш город очень красивый |
6 |
Shahrimizda oromgohlar ko‘p |
Шаҳримизда оромгоҳлар кўп |
В нашем городе много мест отдыха |
7 |
Umarning otasi – muhandis |
Умарнинг отаси – муҳандис |
Отец Умара – инженер |
8 |
Institut kutubxonasi qayerda? |
Институт кутубхонаси қаерда? |
Где библиотека института? |
9 |
Mening maqolamni siz o‘qidingizmi? |
Менинг мақоламни сиз ўқидингизми? |
Вы читали мою статью? |
10 |
Ularning bog‘i juda katta |
Уларнинг боғи жуда катта |
Их сад очень большой |
Задание. Прочитайте и переведите на узбекский язык.
1. Мой старший брат учится в университете.
2. Пришел директор школы.
3. Улицы
города широкие и длинные.
4. Мы читали стихотворение (she’r) поэта.
5. Я читал
твое письмо.
6. Мои родители живут в Ташкенте.
7. Открыто окно комнаты.
8. Друг Алима ушел в театр.
Проверьте, правильно ли Вы выполнили упражнение. Верные ответы приведены в
таблице:
1 |
Мой старший брат учится в университете |
Mening akam universitetda o‘qiydi |
Менинг акам университетда ўқийди |
2 |
Пришел директор школы |
Maktab direktori keldi |
Мактаб директори келди |
3 |
Улицы города широкие и длинные |
Shahar ko‘chalari keng va uzun |
Шаҳар кўчалари кенг ва узун |
4 |
Мы читали стихотворение поэта |
Biz shoirning she’rini o‘qidik |
Биз шоирнинг шеърини ўқидик |
5 |
Я читал твое письмо |
Men sening xatingni o‘qidim |
Мен сининг хатингни ўқидим |
6 |
Мои родители живут в Ташкенте |
Mening ota-onam Toshkentda turadilar (yashaydilar) |
Менинг ота-онам Тошкентда турадилар (яшайдилар) |
7 |
Открыто окно комнаты |
Xonaning derazasi ochiq |
Хонанинг деразаси очиқ |
8 |
Друг Алима ушел в театр |
Olimning do‘sti teatrga ketdi |
Олимнинг дўсти театрга кетди |
Предыдущий урок |
Следующий урок |